default_mobilelogo

 

Πηγή Πληροφορίας:

parmΔρ Παρμενίων Ζησόπουλος Μαιευτήρας- Χειρούργος Γυναικολόγος

https://www.gyn.gr/dr-zisopoulos

Από την δεκαετία του 1960 και μετά, η αποδεκτή επιστημονική άποψη είναι, ότι η ορμονοθεραπεία κλιμακτηριακών συμπτωμάτων και των όποιων μελλοντικών κινδύνων από την ανεπαρκή λειτουργία των ωοθηκών έχει ελάχιστες αντενδείξεις.
Ουδέποτε είδα μειονεκτήματα, τόσο από την βραχυπρόθεσμη, όσο και από την μακροπρόθεσμη χορήγηση ορμονικής υποκατάστασης.
Δεν μπορώ να ισχυριστώ, ότι σε όλες τις γυναίκες που δεν πήραν την ορμονοθεραπεία που υπέδειξα, είδα μεχρι σήμερα προβλήματα.
Είδα όμως αρκετές από αυτές, με μη ανατάξιμες συνέπειες, που αφορούσαν πρωτίστως την εξωτερική εμφάνιση, την σεξουαλική ζωή τους και πολύ σπάνια την σκελετική τους κατάσταση.
Μέσα στα πλαίσια μιας ιατρικής συνέντευξης, είναι δύσκολο να γίνει μία συνοπτική ενημέρωση σχετικά με θέματα κλιμακτηρίου και εμμηνόπαυσης.
Τυχαία διαπίστωσα, ότι μία εκλαϊκευμένη έκδοση γνωστής φαρμακευτικής εταιρείας με απαντήσεις σε διάφορα ερωτήματα, είχε μεγάλη απήχηση σε μερίδα των ασθενών μου.
Όπως είναι φυσικό, δημοσιεύσεις αυτού του είδους, όσο χρήσιμες κι αν είναι, προωθούν μέσα από την ενημέρωση και κάποιο είδος θεραπείας περισσότερο.
Σκέφθηκα λοιπόν, να δώσω αντικειμενικότερες απαντήσεις στα καθημερινά ερωτήματα των ασθενών μου σχετικά με την κλιμακτήριο και την εμμηνόπαυση, με βάση την δική μου ενημέρωση, πείρα και κρίση.
Οι απαντήσεις αυτές δεν ανταποκρίνονται πάντα σε απαιτήσεις για ειδικές λεπτομέρειες, μία και απευθύνονται και σε άτομα χωρίς ιατρικές γνώσεις.
Από την άλλη πλευρά, είναι κατανοητό, ότι δεν μου ήταν δυνατόν ν' αποφύγω τελείως την ιατρική φρασεολογία.

1) Ποιες είναι οι γυναικείες ορμόνες;
Οι γυναικείες ορμόνες, είναι τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη και παράγονται από τις ωοθήκες.

2) Πως λειτουργεί ο μηχανισμός της εμμηνορρυσίας;
Η στάθμη των οιστρογόνων στο αίμα και συγκεκριμένα του κυριοτέρου, της οιστραδιόλης, αρχίζει να αυξάνεται μετά την περίοδο, μέχρι την μεσότητα του κύκλου(γόνιμη ημέρα).
Τόπος παραγωγής τους είναι το ωοθυλάκιο, μία φυσαλίδα μέσα στην οποία ωριμάζει το ωάριο, η οποία σπάζει(ωοθυλακιορρηξία) συνήθως γύρω από την 14η ημέρα του κύκλου.
Παράλληλα, το κάλυμμα της εσωτερικής επιφάνειας της μήτρας, το ενδομήτριο, αρχίζει ν' αναπλάθεται, για να φτάσει το μέγιστο πάχος στην μεσότητα του κύκλου.
Μετά από το φαινόμενο της ωοθυλακιορρηξίας, από το εναπομείναν στην ωοθήκη τοίχωμα του ωοθυλακίου παράγονται, πέρα από την οιστροδιόλη και μεγαλύτερες ποσότητες προγεστερόνης.
12-14 ημέρες μετά την γόνιμη ημέρα (ωοθυλακιορρηξία) η στάθμη της προγεστερόνης και των οιστρογόνων στο αίμα πέφτει ξαφνικά,, με συνέπεια να επέλθει η εμμηνορρυσία.(δηλ. η απόπτωση του ενδομητρίου).
Με άλλα λόγια, το φαινόμενο της εμμηνορρυσίας οφείλεται στη συντονισμένη από το ωοθυλάκιο παραγωγή και δράση οιστρογόνων και προγεστερόνης στο ενδομήτριο.

3) Τι είναι κλιμακτήριος;
Κλιμακτήριος είναι εκείνη η μεταβατική χρονική περίοδος, κατά κανόνα της ώριμης γυναίκας, μεταξύ του τέλους της σωστής λειτουργίας των ωoθηκών, μέχρι την τελεία διακοπή της.. Η διαδικασία αυτή αρχίζει με την μείωση του αριθμού των ωαρίων, η έναρξή της είναι γενετικά προσδιορισμένη και επομένως σε διαφορετική ηλικία για κάθε γυναίκα.. Αυτή λοιπόν η χρονική περίοδος μπορεί ν΄' αρχίσει πολύ ενωρίς και ενδεχομένως να διαρκέσει αρκετά χρόνια μετά την τελευταία εμμηνορρυσία.

4) Πως μπορώ να μάθω, αν κάποια ενοχλήματά μου είναι κλιμακτηριακά και δεν οφείλονται σε άλλες αιτίες;
Με μία επίσκεψη στον γυναικολόγο σας, που θα εκτιμήσει την κατάσταση

5) Με ποιους τρόπους διαπιστώνεται η κλιμακτηριακή αιτιολογία των ενοχλημάτων;
1) Από το ιστορικό που επαρκεί στην συντριπτική πλειοψηφία των περιστατικών( είδος των ενοχλημάτων σε συνάρτηση με ηλικία κοντά στην φυσιολογικά αναμενόμενη εμμηνόπαυση)
2) Από ενδεχόμενα ευρήματα
α)της γυναικολογικής εξέτασης,
β)του υπερηχογραφικού ελέγχου της μήτρας και των ωοθηκών
και
γ) Από το ορμονικό κολπικό επίχρισμα (Παπανικολάου, ή άλλη συναφής μέθοδος) που αδρά μας πληροφορεί, αν υπάρχει στον οργανισμό επίδραση θηλυκών ορμονών. (οιστρογονική επίδραση)
3) Από αιματολογικές εξετάσεις(σπάνια είναι αναγκαίο), που ερευνούν τα επίπεδα ορμονών της υποφύσεως και της βασικότερης θηλυκής ορμόνης των ωοθηκών(οιστραδιόλη)
Αν σε αυτές βρεθούν χαρακτηριστικές μεταβολές, τότε υπάρχει και εργαστηριακή επιβεβαίωση.
Πολύ εύκολη, φθηνή και γρήγορη (μέσα σε 5 λεπτά) είναι η ανίχνευση παθογνωμονικών επιπέδων μιας ορμόνης της υποφύσεως στα ούρα, που γίνεται άμεσα στο γυναικολογικό ιατρείο.(όπως περίπου ένα τεστ κυήσεως)
Πολλές φορές ωστόσο, η αρχική συμπτωματολογία δεν συνοδεύεται ακόμη από τυπικές μεταβολές στα επίπεδα των συγκεκριμένων ορμονών.
Τούτο συμβαίνει, επειδή το εύρος των φυσιολογικών τιμών είναι μεγάλο και δεν επιτρέπει πάντα την σαφή εκτίμηση, αν οι αποκλίσεις δεν είναι σημαντικές.
Βλέπω πολλές γυναίκες στο κλιμακτήριο`, να μου έρχονται στο ιατρείο με τις παραπάνω εξετάσεις, που έκαναν με δική τους πρωτοβουλία. Αποτελούν κατά κανόνα πλεονασμό.
Δικαιολογημένες είναι ίσως σε περιπτώσεις με υπόνοια για πρόωρο κλιμακτήριο, ιδιαίτερα όταν πρόκειται να εκτιμηθούν οι πιθανότητες τεκνοποίησης.

6) Τι είναι εμμηνόπαυση;
Σαν εμμηνόπαυση χαρακτηρίζουμε την τελευταία εμμηνορρυσία, που συνήθως αναμένεται στην ηλικία των 49-51 ετών.
Πολλές γυναίκες έχουν όμως περιόδους αρκετά χρόνια μετά, ενώ σε πολλές η εμμηνόπαυση εμφανίζεται πολύ ενωρίς.(Πρόωρη εμμηνόπαυση)
Εξυπακούεται, ότι είναι δύσκολο να χαρακτηριστεί μία εμμηνορρυσία εκ προοιμίου σαν τελευταία.
Γενικώς είναι αποδεκτό ότι η ώριμη γυναίκα που επί ένα χρόνο δεν είδε περίοδο, βρίσκεται στην εμμηνόπαυση.
Η εμμηνόπαυση, όπως προαναφέραμε, είναι δυνατόν να εμφανιστεί ενωρίτερα και καμιά φορά απότομα, χωρίς να προηγηθεί αισθητή κλιμακτηριακή συμπτωματολογία.

7) Τι είναι η περιεμμηνόπαυση;
Πρόκειται για όρο που περικλείει το χρονικό διάστημα πριν και μετά την εμμηνόπαυση, όπου εμφανίζεται η συμπτωματολογία διαταραχών κύκλου, εξάψεων, εφιδρώσεων, ταχυκαρδιών και ψυχολογικών επιδράσεων.
Το χρονικό αυτό διάστημα είναι διαφορετικό από γυναίκα σε γυναίκα και παρατείνεται μερικά χρόνια μετά την τελευταία εμμηνορρυσία, ανάλογα με το πόσο καιρό ακόμη λειτουργούν κατά κάποιο τρόπο οι ωοθήκες.
Μπορούμε να πούμε ότι η περιεμμηνόπαυση είναι έννοια που συμπίπτει με την κλιμακτήριο.

8) Πότε αρχίζει και πότε τελειώνει η κλιμακτήριος;
Το διάστημα δεν είναι σε όλες τις γυναίκες ίδιο.
Συνήθως η κλιμακτήριος αρχίζει 5-6 χρόνια πριν την εμμηνόπαυση και τελειώνει 5-6 χρόνια μετά
Μετά από το τέλος της ο οργανισμός έχει προσαρμοστεί στην ορμονική ανεπάρκεια και δεν αντιδρά πλέον με αγγειοκινητικά συμπτώματα.

9) Έχουν όλες οι γυναίκες ενοχλήματα;
Όχι.
Περίπου ένα τρίτο των γυναικών δεν εμφανίζει κανένα, ή εμφανίζει ελάχιστα ενοχλήματα, που δεν τα αξιολογεί,
ένα τρίτο παραπονείται για ανεκτά περιστασιακά ενοχλήματα
και άλλο ένα τρίτο είναι αναγκασμένο να καταφύγει σε ιατρική βοήθεια.

10) Πως και πότε αρχίζουν τα κλιμακτηριακά συμπτώματα;
Συνήθως αρχίζει με έρπουσα συμπτωματολογία.
Οι ωοθυλακιορρηξίες, η ωρίμανση δηλαδή των ωαρίων διαταράσσονται, με συνέπεια να μειώνεται η παραγωγή οιστρογόνων και προγεστερόνης, των βασικών ορμονών που προξενούν το φαινόμενο της εμμηνορρυσίας.
Στις περισσότερες γυναίκες η περίοδος εμφάνισης εντονότερων συμπτωμάτων αφορά ένα χρονικό διάστημα 3-6 ετών με επίκεντρο την ηλικία των 49-50 ετών.
Σε αρκετές όμως γυναίκες αυτή η διαδικασία αρχίζει σχετικά ενωρίς γύρω στα 35-40, με ελαφρά συμπτώματα παροδικών εξάψεων και σταδιακά με μικρές αλλαγές σε ρυθμό, ένταση και διάρκεια της εμμηνορρυσίας, που άλλοτε μπορεί να είναι εντονότερη ή ασθενέστερη.
Η εμφάνιση κάποιων συμπτωμάτων τόσο ενωρίς, δεν είναι ωστόσο απόλυτο προγνωστικό κριτήριο για πρόωρη εμμηνόπαυση.
Η γονιμότητα περιορίζεται, αλλά δεν αναστέλλεται τελείως, μια και είναι δυνατόν ενδιάμεσα να υπάρξουν και καλές ωοθυλακιορρηξίες.
Με την εμμηνόπαυση σταματά τελείως και η πιθανότητα σύλληψης.

11) Τι συμβαίνει στην εμμηνόπαυση;
Η διαδικασία ωρίμανσης ωαρίων έχει σταματήσει, η παραγωγή οστρογόνων είναι αρχικά μειωμένη και αργότερα λείπει τελείως. Λείπει επίσης και η προγεστερόνη
Υπάρχει όμως σε πάρα πολλές περιπτώσεις μία χαμηλή παραγωγή οιστρογόνων απο την ωοθήκη, ή από μετατροπή παρόμοιων ορμονών που παράγονται από άλλους αδένες - π.χ. τα επινεφρίδια - σε οιστρογόνα και εν μέρει εναποθηκεύονται στον λιπώδη ιστό.
Οι ορμόνες αυτές δεν είναι ακριβώς ίδιες με εκείνες που παράγει η ωοθήκη και δεν είναι τόσο δραστικές. Αυτή η χαμηλής εντάσεως οιστρογονική επίδραση μπορεί να διαρκέσει σταθερά πάρα πολλά χρόνια ή να παρουσιάσει αυξομειώσεις.
Έτσι εξηγούνται στην εμμηνόπαυση φαινόμενα, όπως τάση στους μαστούς, ενοχλήματα επικείμενης εμμηνορρυσίας και καμιά φορά μητρορραγίες όπως της περιόδου. Συνήθως όμως η λειτουργία της ωοθήκης αρχίζει να κάμπτεται μετά από πάροδο 2-3 ετών.
Ακόμη, τα ανδρογόνα, που φυσιολογικά παράγονται από το επινεφρίδια, αναπληρώνουν πολλές φορές ως ένα σημείο (π.χ. την μερική ανάπλαση του κολπικού επιθηλίου ) την δράση των οιστρογόνων,
Αρκετές γυναίκες πέφτουν αμέσως με την εμμηνόπαυση σε ένα - θα το έλεγα - ορμονικό κενό, μία και παύει κάθε παρουσία θηλυκών ορμονών και παράλληλα λείπουν και αντιρροπιστικές επιδράσεις ανδρογόνων από τα επινεφρίδια.
Η διάγνωση είναι εύκολη με το επίχρισμα κατά Παπανικολάου, που δείχνει μία έντονη ατροφία του κολπικού επιθηλίου.(ίδε παρακάτω)
Σ' αυτή την περίπτωση, οι γυναίκες είναι συνήθως τελείως ασυμπτωματικές!

12) Τι μπορώ να κάνω για να προλάβω την εμφάνιση του κλιμακτηρίου και της εμμηνόπαυσης;
Προληπτικά δεν γίνεται τίποτε απολύτως.
Πολλές γυναίκες γύρω στην ηλικία των 45 ετών προσέρχονται στα γυναικολογικά ιατρεία ''για να προλάβουν'' μία τυχόν πρόωρη διακοπή της εμμηνορρυσίας.
Στο θέμα αυτό όμως δεν υπάρχει προληπτική θεραπεία.
Η εμμηνόπαυση, με εξαίρεση την χειρουργική αφαίρεση των ωοθηκών, ή άλλες παθήσεις που τις καταστρέφουν, είναι σε κάθε γυναίκα εκ γενετής χρονικά προκαθορισμένη.
Μόνον σε περίπτωση εγκαταστάσεώς της, μπορεί κανείς να αναστείλει τυχόν συνέπειες με θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης.

13) Πρέπει όλες οι γυναίκες που μπήκαν στην εμμηνόπαυση να αρχίσουν ορμονοθεραπεία;
Όχι.

14) Πότε χρειάζεται θεραπεία με ορμόνες;
Θεραπεία χρειάζεται
- σε όσες η εμμηνόπαυση εγκαταστάθηκε ενωρίς,
- σε όσες έχουν ενοχλήματα,
- σε όσες ασυμπτωματικές γυναίκες κινδυνεύουν ν' αποκτήσουν προβλήματα από την ορμονική ανεπάρκεια.
- Θα προσθέσω επίσης και τις γυναίκες εκείνες, που για διάφορους δικούς τους προσωπικούς λόγους δεν επιθυμούν να μείνουν ακόμη χωρίς περίοδο.

15) Ποια είναι τα συμπτώματα που μπορεί να εμφανιστούν στην χρονική περίοδο της κλιμακτηρίου πριν την εμμηνόπαυση;
Διαταραχές στην εμμηνορρυσία, που αφορούν τον ρυθμό, την ένταση και διάρκεια.
Εξάψεις
Νυχτερινές εφιδρώσεις
Ταχυκαρδίες
Αϋπνίες
Διαταραχές του θυμικού(της βασικής διάθεσης)
Μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας
Ευερεθιστικότητα
Κατάθλιψη
Η παραπάνω συμπτωματολογία μπορεί να εμφανιστεί σε ποικίλους συνδυασμούς και με διαφορετική ένταση και διάρκεια.

16) Ποια είναι τα συμπτώματα που μπορεί να εμφανιστούν στην εμμηνόπαυση;
Όλα τα παραπάνω και επί πλέον:
Αδυναμία συγκέντρωσης
Προβλήματα μνήμης
Ξηρότητα κόλπου
Επώδυνη συνουσία
Ξηρότητα βλεννογόνων γενικότερα
Ξηρότητα δέρματος γενικότερα, με απώλεια της ''γυαλάδας''!!
Μείωση ή απώλεια της σεξουαλικής επιθυμίας
Πόνοι στην πλάτη και γενικώς ενοχλήματα από το σκελετικό σύστημα.

17) Αν δεν έχω κανένα σύμπτωμα και η περίοδος σταμάτησε σε ''σωστή'' ηλικία, κινδυνεύω από την εμμηνόπαυση;
Ναι, ίσως να κινδυνεύετε.
Γυναίκες που έχουν εξάψεις και εφιδρώσεις στην εμμηνόπαυση, έχουν ένα σχετικό οιστρογονικό έλλειμμα. Αυτό θα πει, ότι στον οργανισμό τους κυκλοφορούν ακόμα κάποια οιστρογόνα.
Τα ενοχλήματα λείπουν:
α) όταν τα ακόμη υπάρχοντα οιστρογόνα δεν επαρκούν μεν για την εμφάνιση ''περιόδου'', είναι όμως αρκετά για να αναστείλουν τα ενοχλητικά συμπτώματα,
β) όταν τα οιστρογόνα λείπουν παντελώς.
Αυτές οι τελευταίες γυναίκες, είναι υψηλότερου κινδύνου απέναντι στις συνέπειες της οιστρογονικής ανεπάρκειας, ιδιαίτερα στο ν' αναπτύξουν αργότερα μια οστεοπόρωση ή καρδιοαγγειακά επεισόδια, σε σχέση με εκείνες που εμφανίζουν συμπτωματολογία εξάψεων!
Κινδυνεύουν ακόμη:
1) Γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό οστεοπόρωσης ή καρδιαγγειακών επεισοδίων
2) Μανιώδεις καπνίστριες,
3) Αδύνατες γυναίκες
4) Γυναίκες με υπερβολική κατανάλωση αλκοολικών ποτών
5) Γυναίκες σε μακροχρόνια θεραπεία με κορτιζόνη.
6) Γυναίκες στις οποίες αφαιρέθηκαν ενωρίς οι ωοθήκες
7) Γυναίκες στις οποίες η εμμηνόπαυση επήλθε ενωρίς
8) Γυναίκες που στο ιστορικό τους είχαν μεγάλα διαστήματα αμηνόρροιας
Στην θέση αυτή πρέπει να τονίσω και πάλι:
Η μεγάλη πλειοψηφία των γυναικών ΔΕΝ αναπτύσσει οστεοπόρωση μετά την εμμηνόπαυση!!

18) Τι είναι η οστεοπόρωση;
Θα προσπαθήσω να το εξηγήσω με απλά λόγια:
Τα οστά υπόκεινται καθ' όλη την διάρκεια της ζωής μας σε συνεχείς εναλλαγές καταστροφής και ανάπλασης της οστικής μάζας.
Από την μία υπάρχουν κύτταρα και μηχανισμοί που δημιουργούν οστική μάζα και από την άλλη κύτταρα και μηχανισμοί που την καταστρέφουν.
Όταν αυτή η ισορροπία διαταραχτεί, τότε καταστρέφεται περισσότερη οστική μάζα απ' όση ανανεώνεται, με συνέπεια τα οστά να χάνουν σιγά σιγά την στερεότητά τους.
Γνωρίζουμε, ότι η διαδικασία της ανάπλασης των οστών επηρεάζεται στην γυναίκα από τα οιστρογόνα και όταν αυτά λείψουν, - αφαίρεση ωοθηκών, εμμηνόπαυση - αρχίζει να αυξάνεται η απώλεια οστικής μάζας.
Αν ο ρυθμός της απώλειας είναι αρκετά γοργός, η οστική μάζα αφαλατώνεται(χάνει άλατα ασβεστίου), γίνεται πορώδης και εμφανίζονται με αυξημένη συχνότητα μικροκατάγματα στην σπονδυλική στήλη (Γιατί η γιαγιά κόντηνε;),
καθώς και κατάγματα(με μικρότερη όμως συχνότητα από εκείνα της σπονδυλικής στήλης) στην κατ' ισχίον άρθρωση, την κερκίδα και αλλού, με το παραμικρό ατύχημα.

19) Πως θα μάθει μια εμμηνοπαυσιακή γυναίκα, αν είναι στην ομάδα εκείνων των γυναικών με υψηλό κίνδυνο για οστεοπόρωση;
α) Με μια γυναικολογική εξέταση.
Ο γιατρός μπορεί τις περισσότερες φορές να διαπιστώσει την ορμονική ανεπάρκεια
- από το γενικότερο ιστορικό( π.χ. οικογενειακό ιστορικό, μεγάλες διάρκειες αμηνόρροιας σε μικρή ηλικία, θεραπείες με κορτιζόνη),
- από την ύγρανση ή την ξηρότητα του κολπικού επιθηλίου,
- από τα ευρήματα της λοιπής κλινικής, και υπερηχογραφικής εξέτασης,
β) Με ένα κολπικό επίχρισμα. ( λίγο κολπικό υγρό απο το πλάγιο τοίχωμα του κόλπου απλώνεται σ' ένα τζαμάκι, βάφεται κατά Papanicolaou, ή με άλλη χρώση και εξετάζεται μικροσκοπικά.)
Η εξέταση θα δείξει την τυπική ατροφία του κολπικού επιθηλίου που οφείλεται στην οιστρογονική ανεπάρκεια, δηλ. σε σημαντικού βαθμού έλλειψη θηλυκών ορμονών, που όταν χρονικά βρεθεί κοντά στην τελευταία εμμηνορρυσία, θα αξιολογηθεί αντίστοιχα.
Είναι μία σημαντικότατοι και εύκολη εξέταση για την προγνωστική εκτίμηση, που όμως ελάχιστα χρησιμοποιείται.
γ) Με μια υπερηχογραφική μέτρηση του πάχους του δέρματος στην εσωτερική επιφάνεια του βραχίονα.
Αν αυτή είναι λεπτότερη από 1 χιλ. τότε υπάρχει υψηλός κίνδυνος οστεοπόρωσης.
(Για την μέτρηση αυτή έχουν αναπτυχθεί ειδικά μηχανήματα. Μπορεί όμως να γίνει και με αρκετά από αυτά που έχουμε στα ιατρεία μας.)
δ) Με μία μέτρηση της οστικής μάζας.
Αυτή γίνεται σε κάθε σύγχρονο ακτινολογικό εργαστήριο(μέθοδος DEXA), όπου μετράται η πυκνότητα του οστού στην οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης και στο ισχίο, επειδή εκεί γίνονται και τα περισσότερα κατάγματα.
Τελευταίως υπάρχουν και άλλες τεχνικές μετρήσεως με υπερήχους στην περιοχή της φτέρνας ή στις φάλαγγες των δακτύλων του χεριού. Η μέθοδος DEXA έχει ωστόσο επιβληθεί σαν πιο ακριβής.
Πρέπει να επισημάνουμε, ότι:
φυσιολογικές τιμές οστικής μάζας με παράλληλη ατροφία του κολπικού επιθηλίου ή και μειωμένο πάχος επιδερμίδας-υποδόριου, μπορεί στην αρχή της εμμηνόπαυσης για ένα διάστημα να συνυπάρξουν και αργότερα η απώλεια οστικής μάζας να επιταθεί!
Η εξέταση οστικής μάζας επιβάλλεται μόνον σε επιλεγμένα περιστατικά υψηλού κινδύνου και ΟΧΙ σε όλες ανεξαιρέτως τις γυναίκες που έφθασαν στην εμμηνόπαυση!
Περ' από αυτό, θεωρείται ακόμη μία αμφιλεγόμενη εξέταση και σε πολλές χώρες τα ταμεία δεν αναλαμβάνουν τα έξοδά τους, αμφισβητώντας ευθέως την χρησιμότητά της.
Θα πρέπει να τονιστεί, ότι μόνον τιμές με μεγάλες αποκλίσεις από το φυσιολογικό, πρέπει ν΄αντιμετωπιστούν με δραστικά φάρμακα. Απώλειες οστικής μάζης π.χ. μέχρι και της τάξεως των 20%, δεν δικαιολογούν θεραπείες, οι οποίες - να μην το ξεχνούμε αυτό - θα πρέπει να είναι ισόβιες.

20) Τι σημαίνει ατροφία του κολπικού επιθηλίου;

Σε μία γυναίκα με φυσιολογικούς κύκλους, ή έστω με επαρκή παρουσία οιστρογόνων στον οργανισμό, το πάχος του κολπικού επιθηλίου, του ιστού δηλαδή που καλύπτει την επιφάνεια του κόλπου και του τραχήλου, αποτελείται από περισσότερα κυτταρικά στρώματα.
Για διδακτικούς λόγους τα χωρίζουμε σε 4, όπου τα πιο επιφανειακά κύτταρα είναι και τα μεγαλύτερα.
Αυτά πρέπει να βρεθούν κατά πλειοψηφία στην μικροσκοπική εξέταση του επιχρίσματος από το πλάγιο κολπικό τοίχωμα, όταν υπάρχουν αρκετά οιστρογόνα στον οργανισμό.
Αν τα οιστρογόνα λείψουν από ένα όριο και κάτω, αρχίζουν τα επιφανειακότερα κύτταρα ν' αραιώνουν ή να εξαφανίζονται, ώστε στο τέλος μένει μόνον η βασική, η βαθύτερη δηλαδή στιβάδα.
Αυτή την κατάσταση την ονομάζουμε ατροφία του κολπικού επιθηλίου και είναι τόσο πιο έντονη, όσο περισσότερες στιβάδες κυττάρων λείπουν.
Εκφυλιστικές αλλαγές επέρχονται όμως και στο στρώμα κάτω από το επιθήλιο.
Συνέπεια είναι η ξηρότητα του κόλπου, οι πόνοι στις σχέσεις, ενδεχομένως και η ελαφρά αιμόρροια, επειδή το τοίχωμα του κόλπου γίνεται ευάλωτο και στην παραμικρότερη τριβή.
Μερικές γυναίκες παρουσιάζουν ελαφρές αιμόρροιες ακόμη και από την φυσιολογική τριβή των τοιχωμάτων του κόλπου μεταξύ τους κατά το περπάτημα, από την γυναικολογική εξέταση, ή από την λήψη του επιχρίσματος κατά Παπανικολάου.

21) Υπάρχουν και άλλες συνέπειες από την οιστρογονική ανεπάρκεια στην εμμηνόπαυση;
Ναι.
Υπάρχουν ενδεχόμενες συνέπειες στο άμεσο μέλλον καθώς και ενδεχόμενες συνέπειες στο απώτερο μέλλον.

22) Ποιες μπορεί να είναι αυτές;
Θ' αναφερθώ πρώτα με λίγα λόγια στις βραχυπρόθεσμες και συχνότερες:
Π.χ. σε πολλές γυναίκες που συνυπάρχει ίσως μια ασυμπτωματική χαλάρωση από άλλους λόγους, επιτείνεται και εμφανίζεται μια σχετική ακράτεια ούρων διαφόρων διαβαθμίσεων.
Σχετική ακράτεια θα πει, ότι στον βήχα, στο γέλιο ή σε άσκηση ενδοκοιλιακής πίεσης ή και καμιά φορά χωρίς προφανή λόγο, ξεφεύγουν άθελα λίγα ή περισσότερα ούρα.
Αυτό συμβαίνει, επειδή οι αλλαγές αφορούν και άλλους ιστούς, όπως π.χ. το επιθήλιο που καλύπτει την εσωτερική επιφάνεια της ουροδόχου κύστεως (και που έχει μία παρόμοια κατασκευή με εκείνο του κόλπου) , καθώς και τους υποκείμενους ιστούς.
Πρέπει να πούμε ότι η οιστρογονική ανεπάρκεια επιδρά σε όλα τα επιθήλια που έχουν μία παρόμοια κατασκευή με εκείνη του κόλπου και αυτά είναι κυρίως το δέρμα, ο βλεννογόνος της στοματικής και φαρυγγικής κοιλότητας, της κύστεως και ο κερατοειδής.
Στην εμμηνόπαυση (που συνοδεύεται από έκσεσημασμένη οιστρογονική ανεπάρκεια), μπορεί να εμφανιστούν στο επόμενο μέλλον σε όλα αυτά τα σημεία προβλήματα.
Ξηρότητα δέρματος, απώλεια της ελαστικότητας του και επίταση σχηματισμού ρυτίδων, ξηρότητα στόματος, βράγχος φωνής, ξηροφθλαμία, είναι συμπτώματα που αρκετές φορές οφείλονται ή έστω επιτείνονται απο την οιστρογονική ανεπάρκεια.
Ακόμη, λείπει και ο προστατευτικός μηχανισμός της φυσιολογικής χλωρίδας του κόλπου( ο γαλακτοβάκιλλος), επειδή προϋπόθεση για την ανάπτυξή του είναι ένα συγκεκριμένο πάχος του επιθηλίου του κόλπου.
Έτσι, στην φάση αυτή είναι συχνότερες οι βακτηριακές λοιμώξεις του κόλπου..
Μακροπρόθεσμα αυξάνεται ο κίνδυνος της οστεοπόρωσης, καθώς και των καρδιαγγειακών και εγκεφαλικών επεισοδίων, που είναι ουσιαστικά και ο μεγαλύτερος.
Μετά την εμμηνόπαυση ο αριθμός των γυναικών που πεθαίνουν από καρδιοπάθειες και εγκεφαλικά, ξεπερνά τον αριθμό γυναικών που πεθαίνουν από κάθε είδος καρκίνου.
Είναι ήδη γνωστό, ότι σε εμμηνοπαυσιακές γυναίκες που υποβάλλονται σε ορμονοθεραπεία, ο κίνδυνος καρδιαγγειακών προβλημάτων μειώνεται κατά 50%.
Τελευταία συζητείται όλο και περισσότερο μια σχέση της νόσου Αlzheimer( στην κοινή γλώσσα ''μαλάκυνση εγκεφάλου, άνοια) με την οιστρογονική ανεπάρκεια.
Από στατιστικά στοιχεία διαφαίνεται, ότι γυναίκες που υποβοηθήθηκαν μετά την εμμηνόπαυση με θεραπεία θηλυκών ορμονών δεν νοσούν τόσο συχνά.

23) Υπάρχει κάποιος τρόπος πρόληψης της οστεοπόρωσης;
Ναι, και αυτός συνίσταται σε μεγάλο βαθμό στην ορμονική υποκατάσταση.

24) Τι σημαίνει ορμονική υποκατάσταση;
Έχει καθιερωθεί πλέον, η χορήγηση των ορμονών που λείπουν σαν συνέπεια της εμμηνόπαυσης και κυρίως τα οιστρογόνα, ν' αποκαλείται θεραπεία ορμονικής υποκαστατασης.
(Στην πραγματικότητα, κάθε χορήγηση ορμονών, όταν αυτές λείπουν, είναι θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης.. Για παράδειγμα: η χορήγηση ορμονών σε διαταραχές του κύκλου, η χορήγηση ορμονών θυρεοειδούς, η χορήγηση ινσουλίνης)
Η ορμονική υποκατάσταση αποτελεί πρόληψη και όχι θεραπεία της οστεοπόρωσης, επειδή έχει την ιδιότητα ν' αναστέλλει την απώλεια της οστικής μάζας, αλλά δεν συμμετέχει σημαντικά στην δημιουργία νέας οστικής μάζας.

25) Δεν υπάρχουν τρόποι πρόληψης της οστεοπόρωσης χωρίς φάρμακα;
Θεωρητικά υπάρχουν:
Και λέω θεωρητικά, επειδή από όσα γνωρίζω, δεν έχουν γίνει συγκριτικές μελέτες, αν γυμναστική και κίνηση έχει συγκριτικά τα ίδια αποτελέσματα με την ορμονική υποκατάσταση.
Γυναίκες που γυμνάζονται τακτικά (π.χ. 3Χ κάθε εβδομάδα για 20' λεπτά, επί πολλά χρόνια.), κινούνται περισσότερο, δεν καπνίζουν, δεν πίνουν, δεν είναι αδύνατες, αλλά ούτε και πολύ χοντρές, που έχουν ακόμη μία σχετική σεξουαλική δραστηριότητα, λέγεται ότι προσβάλλονται σπανιότερα απο απώλεια οστικής μάζας.
Εξυπακούεται, ότι η διατροφή πρέπει να περιέχει το ελάχιστο ασβέστιο που απαιτείται.
Βέβαια, με τις σημερινές συνθήκες καλής διατροφής στην χώρα μας, αυτό πρέπει να θεωρείται δεδομένο.
Γενικά, η χορήγηση σκευασμάτων ασβεστίου για πρόληψη της οστεοπόρωσης, έχει κατά την γνώμη μου περισσότερο συμβολικό χαρακτήρα, συγκαλύπτει την θεραπευτική αμηχανία των γιατρών, όταν δεν μπορούν να συνταγογραφήσουν ορμονικά σκευάσματα και δίνει το αίσθημα στην γυναίκα, ότι κάνει πρόληψη με κάποιο ''φυσικό'' τρόπο.

26) Για τα ενοχλήματα στην περιεμμηνόπαυση: Πρέπει οπωσδήποτε να γίνεται θεραπεία;
Όχι.
Θεραπεία πρέπει να γίνεται,
α)όταν η ασθενής κρίνει, ότι τα κλιμακτηριακά ενοχλήματα επηρεάζουν την ποιότητα ζωής της
β) όταν δημιουργούν οργανικά προβλήματα.(π.χ. διαταραχές στην ένταση και διάρκεια περιόδου καθώς και την εμφάνιση έντονων ή παρατεταμένων μητρορραγιών)
27) Ποίες ορμόνες χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση προβλημάτων στην κλιμακτήριο;
Κατά κανόνα τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται είναι γνωστά σαν θηλυκές ορμόνες.(οιστρογόνα, προγεστερόνες)
Για όλα έχει καθιερωθεί γενικά ο χαρακτηρισμός ''ορμόνη'', που όμως στην πραγματικότητα σπάνια ανταποκρίνεται ακριβώς στην πραγματικότητα.
Ορμόνες στην κυριολεξία, είναι δραστικές ουσίες που παράγονται από αδένες του οργανισμού, που τις αποβάλλουν κατ' ευθείαν στο κυκλοφορικό σύστημα, στο αίμα δηλαδή.
Αυτοί οι αδένες ονομάζονται για τον λόγο αυτό ενδοκρινείς, σε αντιδιαστολή με άλλους αδένες, τους αποκρινείς αδένες, που διαθέτουν ειδικό εκφορητικό πόρο - απαγωγό σωλήνα δηλαδή - και αποβάλλουν το έκκριμα τους σε επιφάνειες(π.χ. δέρμα) ή κοιλότητες(π.χ. στον εντερικό σωλήνα).
Οι ωοθήκες ανήκουν στους ενδοκρινείς αδένες.
Οι ορμόνες που παράγουν οι ωοθήκες είναι χημικές ενώσεις, που διασπώνται εύκολα ή απορροφώνται δύσκολα, όταν χορηγούνται από το στόμα, με συνέπεια να μην μπορούν να δράσουν.
Για τον λόγο αυτό έχουν δημιουργηθεί συνθετικά φάρμακα, συνήθως με συγγενή χημική δομή, αλλά με παρόμοια προς την ορμόνη βιολογική δράση, που μπορούν να δοθούν σαν χάπια, ή ενέσεις.
Αυτά αποτελούν την ομάδα των συνθετικών ορμονών.
Η έρευνα έχει πετύχει με διάφορες αλλαγές στον χημικό τύπο τους, άλλοτε ν' αυξήσει και άλλοτε να παραλείψει κάποιες βιολογικές δράσεις.
Με τον τρόπο αυτό υπάρχει μία μεγάλη επιλογή σκευασμάτων, ανάλογα με την ένδειξη.
Επίσης χρησιμοποιούνται και οι λεγόμενες ''φυσικές'' θηλυκές ορμόνες, που όμως δεν προέρχονται από την ανθρώπινη ωοθήκη.
Τις χαρακτηρίζουμε '' φυσικές'', επειδή πρόκειται για βιολογικά προϊόντα και δεν είναι δηλαδή συνθετικές.
Το μείγμα των οιστρογόνων αυτών(7 στο σύνολό τους) εξάγεται από τα ούρα εγκύων φορβάδων και δεν είναι ίδιο με αυτό που παράγει η ανθρώπινη ωοθήκη.
Δρα όμως βιολογικά περίπου σαν τα οιστρογόνα της ωοθήκης και υπάρχει μακροχρόνια θετική θεραπευτική εμπειρία (χρησιμοποιούνται εδώ απο 50 χρόνια περίπου)
Τα φάρμακα λοιπόν που χρησιμοποιούμε για να υποκαταστήσουμε τις ορμόνες της ωοθήκης είναι (με ελάχιστες εξαιρέσεις ) για την ακρίβεια ορμονομιμητικά

28) Υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι χορήγησης και ποιοι είναι αυτοί σε γενικές γραμμές;
Πριν από την εμμηνόπαυση η θεραπεία επιδιώκει συνήθως την ρύθμιση του κύκλου ή της έντασής της περιόδου και επαρκεί τις περισσότερες φορές η τμηματική διακεκομμένη χορήγηση.
Τις περισσότερες φορές είναι αρκετή η χορήγηση μόνον προγεστερινοειδών σε μορφή χαπιών από την 16-25η ημέρα κύκλου.
Άλλες φορές πρέπει να χορηγηθεί παράλληλα και οιστρογόνο.
Μία σύγχρονη αντιμετώπιση της έντονης υπερμηνόρροιας (μεγάλη απώλεια αίματος στην διάρκεια της κανονικής κατά τα άλλα εμμηνορρυσίας) αποτελεί τελευταίως και η τοποθέτηση ενδομήτριων αντισυλλυπτικών σπειραμάτων επικαλυμμένων με προγεστερινοειδές.
Σπανιότερα πρέπει να στηριχτεί φαρμακευτικά όλος ο κύκλος, οπότε απο την 5-15 μέρα χορηγείται μόνον κάποιο οιστρογόνο από στόματος και απο 16-25η ημέρα ένας συνδυασμός οιστρογόνου και προγεστερόνης.
Η επιλογή των σκευασμάτων, θα γίνει ανάλογα με το περιστατικό και ανάλογα με την ανοχή της ασθενούς απέναντι του.
Μία αγωγή χρονικής διάρκειας μερικών μηνών για ''τακτοποίηση'' του ρυθμού της εμμηνορρυσίας και της εντάσεώς της, με κατάλληλα αντισυλληπτικά μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί, κάτω από προϋποθέσεις.
Σε ειδικές περιπτώσεις ακμής ή τριχόπτωσης, υπάρχει δυνατότητα να χρησιμοποιηθεί για περιορισμένη χρονική διάρκεια ένα αντιανδρογόνο μαζί με οιστρογόνο.
To αντιανδρογόνο στην προκειμένη περίπτωση είναι μία χημική ένωση συγγενής προς την προγεστερόνη, που εμποδίζει την δράση των τυχόν αυξημένων ανδρογόνων του οργανισμού σε στόχους, όπως η τριχοφυΐα και οι σμηγματογόνοι αδένες.
Το σκεύασμα έχει επί πλέον αντισυλληπτική δράση, ρυθμίζει τον κύκλο, καταπολεμά τα κλιμακτηριακά ενοχλήματα και εμποδίζει την αυξημένη απώλεια οστικής μάζας.
Μαζί με αυτό μπορεί ανάλογα με τον βαθμό της τριχοφυΐας, να προστεθεί για 10 ημέρες κάθε μήνα και ένα ισχυρότερο αντιανδρογόνο.

Στην εμμηνόπαυση η χορήγηση της ορμονικής υποκατάστασης είναι διαφορετική και εξαρτάται πρώτα απο το αν η γυναίκα επιθυμεί να έχει ακόμη ''περίοδο'' ή όχι.

Αν η γυναίκα επιθυμεί να έχει κύκλο, η χορήγηση θα είναι κυκλική(θα απομιμείται δηλαδή τον κύκλο)
α) Μπορεί να γίνει με συνδυασμούς οιστρογόνου και προγεστερόνης
από 5-25η ημέρα κύκλου και διακοπή μέχρι την επόμενη περίοδο.
Υπάρχουν και σκευάσματα που χορηγούνται συνεχώς και που στις ημέρες που προβλέπεται η εμμηνορρυσία, το χάπι περιέχει ελάχιστο οιστρογόνο.
Ακόμη, αν η ασθενής ενοχλείται από συχνούς κύκλους, μπορεί να γίνει ''μονοθεραπεία'' με κάποιο οιστρογόνο και η προγεστερόνη να δοθεί για 10-12 ημέρες ανά 3-4 μήνες, ώστε η απόπτωση του ενδομητρίου να επέρχεται σπανιότερα.
Υπάρχουν ακόμη και άλλες παραλλαγές στην δοσολογία.
β) Μπορεί να γίνει με αυτοκόλλητα που εκπέμπουν διαδερμικά σε συνεχή βάση ελάχιστη ποσότητα πραγματικής θηλυκής ορμόνης ωοθήκης, με προσθήκη από στόματος μιάς συνθετικής προγεστερόνης στην 3η εβδομάδα θεραπείας.(άλλοι συνιστούν προσθήκη προγεστερόνης για 12 ημέρες)
Η προγεστερόνη είναι δυνατόν να χορηγηθεί επίσης διαδερμικά. Υπάρχει ειδική συσκευασία αυτοκόλλητων γι αυτό.
Όλες οι προαναφερθείσες μέθοδοι είναι καλές και έχουν τις ενδείξεις τους.
Υπάρχουν ακόμη ενέσιμα σκευάσματα, που μπορεί να χορηγηθούν κυκλικά και ν' απομιμηθούν τον κύκλο. Δεν θ' αναφερθώ πιά σ' αυτά, επειδή είναι δύσχρηστα και ανήκουν στην ιστορία(θεραπεία κατά Kaufmann).
Επιγραμματικά αναφέρομαι ακόμη σε ελαιώδη εναιωρήματα οιστρογόνων ''βραδείας απεκκρίσεως'' (Depot), που χορηγούνται υποδόριος. Στην χώρα μας και στην Ευρώπη δεν χρησιμοποιούνται ευρύτερα, προφανώς επειδή παρουσιάζουν προβλήματα.

Τα πλεονεκτήματα της από στόματος χορήγησης είναι
- η απλή διαδικασία και
- το μεγάλο ποσοστό αποδοχής του τρόπου αυτού.
- η ελεύθερη επιλογή να διατηρηθεί ή όχι μία ''εμμηνορρυσία''.
Το μειονέκτημα είναι,
- ότι μεταβολίζεται μεγάλη ποσότητα φαρμάκου από τον οργανισμό προκειμένου να δράσει ελάχιστη απο αυτό (περίπου το 1/10)

Η διαδερμική χορήγηση έχει τα πλεονεκτήματα,
- ότι η δόση είναι ελαχιστοποιημένη,
- ότι χορηγείται ορμόνη όμοια με εκείνη που παρήγαγε η ωοθήκη
- ότι ο τρόπος χορήγησης προσομοιάζει στον φυσιολογική έκκριση
- ότι διοχετεύεται κατ' ευθείαν στα όργανα στόχους χωρίς προηγουμένως να περάσει από στομάχι-έντερο-ήπαρ.
Έχει τα μειονεκτήματα
- ότον πολλές γυναίκες δυσκολεύονται να ακολουθήσουν σωστά τις οδηγίες
- ότι καμιά φορά υπάρχει τοπική δυσανεξία στο ''αυτοκόλλητο''
- ότι ξεκολλάει
- ότι ενοχλεί στην πλάζ ή στον έρωτα
(αυτά τα τελευταία αντιμετωπίζονται. Το ''αυτοκόλλητο'' μπορεί για μερικές ώρες ν' αφαιρεθεί και να ξανατοποθετηθεί, χωρίς αυτό να έχει συνέπειες στον κύκλο),
- ότι επιβάλλεται η πρόκληση αιμόρροιας(που πολλές γυναίκες όμως δεν την θέλουν πλέον) με την χορήγηση προγεστερινοειδούς, για να μην δημιουργηθεί υπερπλασία ενδομητρίου. (κυκλοφορούν τελευταίως και ''αυτοκόλλητα'' με ομονικό συνδυασμό που δεν προκαλεί εμμηνορρυσία),
- ότι όλα τα παραπάνω κάμνουν το ''αυτοκόλλητο'' για πολλές γυναίκες δύσχρηστο.

Προσωπικά, παρά τις όποιες τεχνικές δυσκολίες και την πτωχότερη αποδοχή από τις ασθενείς, θεωρώ την διαδερμική χορήγηση οιστρογόνων σαν την πιο ασφαλή μέθοδο από πλευράς παρενεργειών.
Αν η γυναίκα δεν επιθυμεί εμμηνορρυσίες, τότε η χορήγηση της ορμονικής υποκατάστασης θα είναι συνεχής.
Το πρόβλημα στις περιπτώσεις αυτές, είναι ότι δεν μπορεί να δοθεί σκέτο οιστρογόνο, επειδή δημιουργείται υπερπλασία στο ενδομήτριο(στο εσωτερικό της μήτρας δηλαδή).
Το εμπόδιο αυτό ξεπεράστηκε τελείως
-χορηγώντας ένα συνδυασμό συνθετικού ή ''φυσικού'' οιστρογόνου και προγεστερόνης συνεχόμενα, με σταθερή καθημερινή δόση.
- χρησιμοποιώντας σε συνεχή καθημερινή δόση ένα ορμονομιμητικό σκεύασμα(τιβολόνη), που έχει όλες σχεδόν τις ιδιότητες των οιστρογόνων, εκτός από την επίδραση στο εσωτερικό της μήτρας.(στο ενδομήτριο)

29) Παρατείνεται με την ορμονική υποκατάσταση η νεότητα;
Όχι.
Σαφώς όμως, εκεί όπου υπάρχει ένδειξη, μπορεί να συμβάλει:
στην διατήρηση για περισσότερα χρόνια της εξωτερικής εμφάνισης,(επιδερμίδα)
στην πιο ισορροπημένοι ψυχολογική κατάσταση,
στην διατήρηση μιας καλής γενικότερης δραστηριότητας και τελικά στην διατήρηση δυνατότητας σεξουαλικής δραστηριότητας.
Η σεξουαλική επιθυμία δεν επηρεάζεται άμεσα.
30) Τι εξετάσεις πρέπει να γίνουν στις γυναίκες που πρόκειται να υποβληθούν σε ορμονική υποκατάσταση;
1) Καλό οικογενειακό και ειδικό ιστορικό.(κιρσοί; θρομβοεμβολικά επεισόδια;)
2) Γυναικολογική εξέταση
3) Κολποσκόπηση
4) Μικροσκοπική εξέταση κολπικού εκκρίματος, ενδεχομένως pH.
5) Papanicolaou
6) Διακολπικο υπέρηχο μήτρας-ωοθηκών, εκτίμηση πάχους ενδομητρίου.
7) Κλινική και υπερηχογραφική διερεύνηση των μαστών (κατάλληλος υπερηχογράφος με κεφαλή 7 ή έστω 5 ΜΗΖ)
8) Ενδεχομένως μαστογραφία.

Έχετε υπ' όψη:
Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας σε γυναίκες ηλικίας μετά τα 45, είναι σήμερα σπάνιος, περίπου ανύπαρκτος!
Το τεστ Παπανικολάου, μικρότερη αξία μετά την ηλικία αυτή.
Τούτο τονίζεται, όχι για να καταργήσουμε την εξέταση κατά Παπανικολάου, αλλά για να προσδιορίσουμε τις προσδοκίες σχετικά με την προληπτική αξία του, που από το σύνολο των κλιμακτηριακών και εμμηνοπαυσιακών γυναικών υπερεκτιμάται.
Χρονικά κοντά στην την εμμηνόπαυση και ειδικότερα στο διάστημα μετά από αυτήν,
ο κίνδυνος καρκίνου στο ενδομήτριο είναι μεγάλος
και ακόμη μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος καρκίνου στον μαστό.
Ο έλεγχος της μήτρας με διακολπική υπερηχογραφία
και ο κλινικός έλεγχος του μαστού με υπερήχους(ειδικός εξοπλισμός υπερηχογράφου), παράλληλα με την κλινική εξέταση
και ενδεχομένως με μαστογραφία,
είναι
σημαντικότατες προληπτικές εξετάσεις, όταν γίνεται θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης.
Η αναγκαιότητα άλλων εξετάσεων θα εξαρτηθεί απο περίπτωση σε περίπτωση
Πόσο συχνά πρέπει να γίνονται οι παραπάνω εξετάσεις:
Αν γίνεται ορμονική υποκατασταση, κάθε 6 μήνες.
Αν όχι, μία φορά κάθε χρόνο
Μαστογραφία ανά 2 χρόνια, αν δεν υπάρχει υψηλός κίνδυνος.


31) Γιατί όχι μαστογραφία συχνότερα; Πολλοί γιατροί την συνιστούν κάθε χρόνο.


Υπάρχουν δημοσιεύσεις, ότι η ομάδα των γυναικών που υποβλήθηκε σε περισσότερες από 5(πέντε) προληπτικές μαστογραφίες όσο υπήρχε εμμηνορρυσία, διατρέχει τον διπλάσιο κίνδυνο να προσβληθεί απο καρκίνο του μαστού σε σχέση με αντίστοιχη ομάδα που δεν έκανε ποτέ προληπτικό έλεγχο. Πιθανολογείται ότι υπάρχει συνάρτηση μεταξύ οστρογονικής επίδρασης και ακτινοβολίας.
Αυτός ο κίνδυνος δεν επιβεβαιώθηκε σε γυναίκες με φυσιολογική εμμηνόπαυση, οπότε η μαστογραφία μπορεί να γίνει και σε ετήσια διαστήματα.
Δεν γνωρίζω να υπάρχουν δημοσιεύσεις σχετικά με ετήσια μαστογραφία και συχνότητα καρκίνου σε γυναίκες που κάνουν οιστρογονική υποκατάσταση στην εμμηνόπαυση.
Προσωπικά, σε γυναίκες που βρίσκονται σε ορμονική υποκατάσταση οιστρογονική επίδραση!, συμπεριφέρομαι στο θέμα αυτό, όπως σε γυναίκες που έχουν ακόμη εμμηνορρυσία (περίοδο) και συνιστώ την μαστογραφία ανά 2ετία ή ακόμη και σε μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα, όταν το περιστατικό το επιτρέπει(π.χ. ιδιαίτερα μικρός μαστός, καλή κλινική και υπερηχογραφική προσπέλαση)
32) Ποίες είναι οι κυριότερες αντενδείξεις της ορμονικής υποκατάστασης;
Στις παρακάτω περιπτώσεις δεν προτείνουμε ορμονική υποκατάσταση:
Καπνίστριες(δεν συμπεριλαμβάνονται περιστασιακές καπνίστριες.)
Κίνδυνος θρομβώσεως και εμβολής(ιστορικό, οικογ. ιστορικό, κολπική μαρμαρυγή, ύπαρξη εμφανών κιρσών)
Εμφάνιση ή επιδείνωση πονοκεφάλων κατά την έναρξη της αγωγής
Πανκρεατίτιδα
Ηπατική ανεπάρκεια
Αλλεργική δερματίτιδα
Καρκίνος στο μαστό
Καρκίνος ενδομητρίου.

33) Τι γίνεται σε γυναίκες με ινομύωμα μήτρας; Μπορεί να γίνει ορμονική υποκατάσταση;
Ναι, κάτω από προϋποθέσεις
Τα ινομυώματα δεν αυξάνουν το μέγεθος τους μετά την εμμηνόπαυση, επειδή οι προϋποθέσεις(τα οιστρογόνα) λείπουν.
Αν χρησιμοποιήσουμε ορμονική υποκατάσταση, είναι δυνατόν να παρατηρηθεί αύξηση του μεγέθους τους.
Στην πράξη αυτό συμβαίνει σπάνια και τότε είναι λόγος διακοπής της θεραπείας.
Ωστόσο: Τις περισσότερες φορές, η ορμονική υποκατάσταση επαρκεί για την εξάλειψη κλιμακτητριακών συμπτωμάτων και για την προφύλαξη απο οστεοπορωτικές διαδικασίες, χωρίς όμως να είναι επαρκής για την αύξηση του μεγέθους των ινομυωμάτων

Τι είναι δυνατόν να γίνει:
Αν η υποκατάσταση στην εμμηνόπαυση κριθεί οπωσδήποτε αναγκαία, την αρχίζουμε ελέγχοντας την μεγίστη διάμετρο της μήτρας-ινομυώματος καθώς και το πάχος του ενδομητρίου, αρχικά κάθε 4 μήνες και μετά απο ένα έτος, κάθε 6 μήνες.(διακολπική υπερηχογραφία)
Αν φανεί, ότι η διάμετρος αυξάνεται, τότε διακόπτεται και η αγωγή.
Από την προσωπική μου εμπειρία, δεν έχουμε αύξηση του μεγέθους μικρών ινομυωμάτων(διάμετρος κάτω των 5 εκ.).
Μικρά ινομυώματα δεν είναι εκ προοιμίου αντένδειξη για την θεραπεία.
Δύσκολη είναι η εκτίμηση μικρομεταβολών σε μήτρα με πολλαπλά και μεγαλύτερα ινομυώματα.

34) Προκαλεί η μακροχρόνια ορμονική υποκατάσταση την συχνότερη εμφάνιση καρκίνου στον μαστό;
Μέσα σε καθορισμένα χρονικά όρια: ΟΧΙ.
Όταν η διάρκεια της υποκατάστασης δεν ξεπερνά τα πέντε χρόνια, ο κίνδυνος καρκίνου στον μαστό δεν αυξάνεται.
Υπάρχουν μάλιστα στοιχεία, που συνηγορούν για μείωση της συχνότητας καρκίνου στον μαστό, με έναρξη της περιόδου αυτής δύο χρόνια μετά την διακοπή πενταετούς θεραπείας υποκατάστασης!
Πολλά στοιχεία συνηγορούν στο ότι μία υποκατάσταση διαρκείας μεγαλύτερης των 5 ετών, αυξάνει τον κίνδυνο για εμφάνιση καρκίνου στον μαστό, ανάλογα με την επί πλέον διάρκεια, μέχρι 46%.
Μετά από διάρκεια θεραπείας πάνω από 15 χρόνια, ο κίνδυνος είναι πιθανόν να ανέρχεται σε 25-30%.
Όλα αυτά τα στοιχεία αφορούν τα λεγόμενα ''φυσικά οιστρογόνα''.
Αν η διαδερμική χορήγηση, ή συνδυασμοί οιστρογόνων και προγεστερόνης έχουν προστατευτική αξία για τον μαστό, δεν είναι στατιστικά αποδεδειγμένο.
Στην πράξη η κατάσταση έχει ως εξής:
Σε μία γυναίκα 60 ετών και άνω, ο κίνδυνος για καρκίνο του μαστού στην υπόλοιπη ζωή της, ανέρχεται στα 1:24.(10 καρκίνοι σε 240 γυναίκες)
Η σχέση αυτή δεν θα ήταν διαφορετική, αν είχε υποβληθεί σε υποκατάσταση στα περασμένα 5 χρόνια.(από τα 55 έως τα 60)
Αν την είχαμε από τα 45 χρόνια της σε ορμονική υποκατάσταση(15 χρόνια), ο κίνδυνος από εδώ και πέρα (με την συνέχιση της θεραπείας) θα υπολογιζόταν σε 13 καρκίνους στις 240 γυναίκες.

35) Μετά από τα παραπάνω, μπορούμε να πούμε ότι τα οιστρογόνα προκαλούν τον καρκίνο στον μαστό;
Όχι.
Σήμερα γνωρίζουμε, ότι στις περισσότερες περιπτώσεις ο καρκίνος του μαστού κατά την στιγμή της κλινικής του διάγνωσης έχει διανύσει 10 χρόνια (ίσως και περισσότερα) από την γένεση του!
Εκείνο που προφανώς προκαλούν τα οιστρογόνα, είναι η ταχύτερη ανάπτυξή του. Με άλλα λόγια, ίσως αρκετά από τα επί πλέον περιστατικά θα είχαν εκδηλωθεί κάπως αργότερα.
Ας μην ξεχνάμε ακόμη, ότι οι γυναίκες που βρίσκονται σε υποκατάσταση διερευνούνται εντατικότερα και εξυπακούεται, ότι θα βρει κανείς καρκίνους σε πρώιμο στάδιο.
Είναι εξ άλλου αποδεδειγμένο: Σε γυναίκες που βρίσκονται σε ορμονική υποκατάσταση, η παρουσία καρκίνου γίνεται κατά κανόνα πιο έγκαιρα αντιληπτή ,με συνέπεια η προσδοκία επιβίωσης να είναι σαφώς καλλίτερη.
36) Άκουσα, ότι μία μερίδα ιατρών συνιστά ένθερμα την χρήση οιστρογόνων μέχρι το βαθύ γήρας. Πόσο σωστό είναι αυτό;
Η μακροχρόνια οιστρογονική υποκατάσταση έχει σαφώς τα πλεονεκτήματά της αλλά την διακοπή ή την συνέχισή της θα την κρίνει ο θεράπων ιατρός από περίπτωση σε περίπτωση.
Γενικευμένες δογματικές απόψεις στην ιατρική δεν είναι πάντα ακίνδυνες.


37) Εκτός από την ορμονική υποκατάσταση, υπάρχουν και άλλες μη ορμονικές, φαρμακευτικές δυνατότητες θεραπείας για την αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης;
Ναι, υπάρχουν.
Τις χρησιμοποιούμε, όταν υφίσταται σοβαρός κίνδυνος οστεοπόρωσης και έχουμε αντενδείξεις (ή προκαταλήψεις των ασθενών) για την χρήση ορμονικών σκευασμάτων, ή όταν αυτά δεν θεωρούνται επαρκή.
Πρέπει να τονιστεί, ότι θεραπείες αυτές δεν έχουν καμία επίδραση σε κλιμακτηριακά ενοχλήματα, στην ατροφία του κολπικού επιθηλίου και στο δέρμα..

38) Τι γνώμη έχετε για την θεραπεία κλιμακτηριακών προβλημάτων με μεθόδους εναλλακτικής ιατρικής;
Στην καθημερινή λύση ιατρικών προβλημάτων ισχύει το αξίωμα: Όποιος γιατρεύει έχει δίκιο.
Η γενική μου εντύπωση από τους ασθενείς που βλέπω να μου έρχονται μετά από ''εναλλακτικές θεραπείες'' είναι, ότι ο βελονισμός, η ομοιοπαθητική, η φυτοθεραπεία (μεταξύ αυτών και τα φυτο-οιστρογόνα) δεν έχουν λύσεις για τα κλιμακτηριακά ενοχλήματα και τα άλλα προβλήματα, που μπορεί να προκύψουν απο την εμμηνόπαυση.
Από τα διάφορα χρησιμοποιούμενα φυτικά προϊόντα φαίνεται ότι το εκχύλισμα απο Cimicifuga racemosa επιφέρει κάποια μείωση των αγγειοκινητικών κλιμακτηριακών ενοχλημάτων.
Eπίσης και το σπαθόχορτο ( Ηypericum perforatum) με την ψυχοτρόπο κατευναστική του δράση βοηθά καμιά φορά αντικαταθλιπτικά.
Κάπως δραστικά στα αγγειοκινητικά φαινόμενα φαίνεται να είναι παρασκευάσματα από εκχύλισμα σπλήνας.(κατά την άποψη μου, σύμφωνα με τις σήμερα επικρατούσες απόψεις για την νόσο των ''τρελλών αγελάδων'' κ.α., όχι ακίνδυνα.)
Όλα τα εναλλακτικά - και λέω εναλλακτικά, επειδή τα περισσότερο δεν έχουν σχέση με ομοιοπαθητική - παρασκευάσματα έχουν ένα κοινό γνώρισμα:
Δεν βοηθούν στην καταστολή της συμπτωματολογίας σαν την ορμονική υποκατάσταση και επί πλέον δεν έχουν προστατευτική επίδραση στα αγγεία και στα οστά.
Προσπάθησα να χρησιμοποιήσω σκευάσματα Cinicifuga σε ασθενείς προκατειλημμένες εναντίον τής ορμονικής αντιμετώπισης. Η προσωπική μου εντύπωση ήταν, ότι σκευάσματα με τα παραπάνω συστατικά βοήθησαν ίσως ελάχιστα και για πολύ λίγο διάστημα. Το ίδiο ισχύει και για τα λεγόμενα προϊόντα της σόγιας (tofu), που εικάζεται, ότι είναι ο λόγος, που Ιαπωνίδες έχουν σπανίως κλιμακτηριακά ενοχλήματα. Τα περιστατικά που γνωρίζω, δεν μπόρεσαν ν΄αντέξουν αυτόν τον εναλλακτικό τρόπο διατροφής.
Το ότι σχεδόν όλες οι αθενείς μου(περισσότερες απο 50) σταμάτησαν σύντομα κάθε ‘’εναλλακτική’’ θεραπεία - οι περισσότερες δεν κατανάλωσαν ούτε την πρώτη συσκευασία - μιλά από μόνο του.
Πάντως, το θέμα της αντιμετώπισης, ή όχι, του κλιμακτήριου και της εμμηνόπαυσης, παραμένει ακόμη μία πρόκληση για την ειδικότητά μας.

Σεπτ. 2001 Δρ. Παρμενίων Ζησόπουλος, Μαιευτήρ – Χειρουργός - Γυναικολόγος