Άρθρα

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΜΑΣΤΟΥ : ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΟΛΟΙ ΜΑΣ
" Ο καρκίνος δεν είναι κακοήθης. Κακοήθης είναι η άγνοια μας γι' αυτόν". Αλέξανδρος Συμεωνίδης

1. Επιδημιολογία
Η συχνότητα του καρκίνου του μαστού διαφέρει από χώρα σε χώρα. Στις Η.Π.Α. υπολογίζεται ότι τα τελευταία χρόνια, μία στις εννέα γυναίκες θα αναπτύξει καρκίνο του μαστού. Η θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού στην Ελλάδα είναι χαμηλότερη από τις άλλες χώρες της Ευρώπης και της Β. Αμερικής, αλλά υψηλότερη από τη θνησιμότητα στις χώρες της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής.
Στις Ελληνίδες ο καρκίνος του μαστού κατέχει την πρώτη θέση ανάμεσα στις αιτίες θανάτου από καρκίνο με περίπου 1150 θανάτους ανά έτος, ακολουθούμενος από τους καρκίνους του στομάχου (560 θάνατοι ανά έτος) και του πνεύμονα (550 θάνατοι ανά έτος).

2. Αιτιολογική συσχέτιση - Γυναίκες υψηλού κινδύνου
Ο κίνδυνος για εμφάνιση καρκίνου του μαστού αυξάνει με την ηλικία. Είναι σπάνιος σε ηλικία κάτω των 25 ετών, μετά τα 30 αυξάνει, παρουσιάζοντας μια ύφεση κατά την εμμηνόπαυση (κλιμακτήριο). Οι περισσότεροι καρκίνοι μαστού εμφανίζονται στην ηλικία μεταξύ 40 και 75 ετών.

Γυναίκες που έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα προσβολής από καρκίνο του μαστού από το γενικό πληθυσμό είναι:
α) Αυτές των οποίων η μητέρα ή η αδελφή εμφάνισε τη νόσο,
β) γυναίκες με πρώτο τοκετό μετά τα 35 χρόνια,
γ) γυναίκες με εμμηναρχή πριν τα 12,
δ) γυναίκες με ιστορικό χρόνιας κυστικής μαστοπάθειας,
ε) γυναίκες που ακτινοβολήθηκαν στο παρελθόν,
στ) αυτές που χρησιμοποιούν αντισυλληπτικά και οιστρογόνα για μεγάλες χρονικές περιόδους και
ζ) οι παχύσαρκες και όσες καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες ζωικού λίπους (140-150 γρ. την ημέρα), κυρίως όταν πρόκειται για μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες.
Ακόμη, το φύλο παίζει σημαντικότατο ρόλο. Έχουμε συνηθίσει να ταυτίζουμε τον καρκίνο του μαστού με τις γυναίκες. Και αυτό συμβαίνει επειδή σε 100 καρκίνους μαστού σε γυναίκες αντιστοιχεί 1 καρκίνος μαστού σε άνδρα. Τέλος, αναφέρεται ότι μεγαλύτερη πιθανότητα προσβολής έχουν όσες γυναίκες έχουν μεγάλους μαστούς.

3. Διάγνωση
Επειδή, όπως θα ειπωθεί παρακάτω, ο καρκίνος του μαστού θεραπεύεται πλήρως αν διαγνωσθεί και αντιμετωπιστεί σε αρχικά στάδια, δεν πρέπει να ξεχνάμε τη φράση του Haagensen ότι " κάθε σημείο νόσου στο μαστό μπορεί να οφείλεται σε καρκίνο”.

3.1 Κλινικά σημεία - Συμπτώματα
Στο 76% των περιπτώσεων, ο καρκίνος μαστού εμφανίζεται ως μάζα του μαζικού αδένα, επώδυνη ή ανώδυνη. Βεβαίως τις περισσότερες φορές πρόκειται για καλοήθη πάθηση, αλλά τονίζεται πως πρέπει με διάφορες εξετάσεις να αποκλειστεί το ενδεχόμενο ύπαρξης καρκίνου. Κάθε μάζα στο μαστό πρέπει να θεωρείται κακοήθης μέχρι απόδειξης του εναντίου. Πάντως σε ηλικία κάτω των 25 χρόνων πρόκειται, σε ποσοστό μεγαλύτερο του 99%. για καλοήθεις παθήσεις όπως ιναδενώματα και κύστεις.
Άλλα συμπτώματα που εμφανίζονται σπανιότερα είναι η έκκριση υγρού - αιματηρού, παχύρρευστου ή άλλου - από τη θηλή του μαστού, η έλξη του δέρματος ή της θηλής προς τα μέσα, αλλοιώσεις του δέρματος, ερυθρότητα, θερμότητα, ευαισθησία ή και πόνος και, τέλος, η διόγκωση λεμφαδένων της μασχάλης.

3.2 Επισκόπηση - Ψηλάφηση του μαστού - Αυτοεξέταση
Το 70% των καρκίνων του μαστού μπορεί να ψηλαφηθεί. Μεγάλη σπουδαιότητα έχει η ψηλάφηση του μαστού από έμπειρο γιατρό. Σημαντική είναι η συγκριτική εξέταση και των δυο μαστών. Σε ποσοστό 13% των πρωτοδιαγιγνωσκόμενων καρκίνων του μαστού, υπάρχουν στοιχεία κακοήθειας και στον άλλο μαστό.
Όσο έμπειρος όμως και να είναι ο ιατρός - εξεταστής, κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει καλύτερα τους μαστούς από την ίδια τη γυναίκα. Η αυτοεξέταση είναι πολύ σημαντικός τρόπος ανακάλυψης πρόσφατων αλλοιώσεων του μαστού.
Η αυτοεξέταση των μαστών πρέπει ν' αρχίζει από την ηλικία της εφηβείας και να γίνεται μια φορά κάθε μήνα. Ο καλύτερος χρόνος είναι 8 ημέρες από την έναρξη της τελευταίας εμμήνου ρύσεως (περιόδου). Η γυναίκα, απέναντι σε έναν καθρέπτη, επισκοπεί τους μαστούς αρχικά με τα χέρια απλωμένα στο πλάι, εν συνεχεία στην ανάταση και τέλος, στηρίζοντας τα χέρια στους γοφούς. Γίνεται έλεγχος για τυχόν ανωμαλία στο σχήμα ή στο δέρμα. Στη συνέχεια ψηλαφά το μαστό ως εξής: Με το χέρι της σύστοιχης πλευράς πίσω από το κεφάλι, ψηλαφά με το αντίθετο χέρι ολόκληρο το μαστό (με το αριστερό χέρι εξετάζει το δεξιό μαστό και με το δεξί χέρι, τον αριστερό μαστό). Ακολουθεί η εξέταση της μασχάλης και τέλος η συμπίεση της θηλής για έλεγχο πιθανής έκκρισης.

3.3 Διαγνωστικά μέσα - Απεικονιστικές μέθοδοι
Η σύγχρονη ιατρική επιστήμη παρέχει μια πληθώρα εξετάσεων που βοηθούν τόσο στην ανακάλυψη όσο και στη διαφορική διάγνωση του καρκίνου του μαστού. Τέτοιες μέθοδοι είναι κυρίως το υπερηχογράφημα, η μαστογραφία, η θερμογραφία (τείνει να εξαλειφθεί πλέον), η αξονική τομογραφία, η παρακέντηση με λεπτή βελόνη, η βιοψία, η αναζήτηση ορμονικών υποδοχέων και η αναζήτηση καρκινικών δεικτών. Σε κάθε περίπτωση όμως, η διάγνωση τίθεται με ασφάλεια 100% αποκλειστικά και μόνο με την ιστολογική εξέταση τμήματος που θα παρθεί με βιοψία.

4. Αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού

4.1 Χειρουργική θεραπεία
Εάν τελικά αποδειχθεί η ύπαρξη κακοήθειας σε μια μάζα στο μαστό, η χειρουργική επέμβαση είναι συνήθως το πρώτο βήμα και το πλέον απαραίτητο, τόσο για την ιστολογική εξέταση του όγκου, όσο και για την αφαίρεση ολόκληρης ή της μεγαλύτερης μάζας του καρκίνου. Οι εγχειρήσεις ξεκίνησαν από τη ριζική μαστεκτομή με αφαίρεση τόσο του μαστού ολόκληρου, όσο και του μείζονος θωρακικού μυός και του περιεχομένου της μασχάλης. Περάσαμε στην τροποποιημένη ριζική μαστεκτομή όπου αφαιρείται ο μαστός με το δέρμα και το περιεχόμενο της μασχάλης, χωρίς όμως συναφαίρεση μυών ή άλλων λεμφογαγγλίων. Φτάσαμε στην ολική (απλή) μαστεκτομή και σήμερα γίνεται (πάντα ανάλογα με το στάδιο της νόσου) μερική μαστεκτομή (τμηματεκτομή), ή και απλή ογκεκτομή. Τα αποτελέσματα σε σχέση με την επιβίωση και με την εμφάνιση μεταστάσεων είναι τα ίδια με τις ακρωτηριαστικές επεμβάσεις και το κοσμητικό αποτέλεσμα - που παίζει σημαντικότατο ρόλο στην ψυχική ισορροπία της γυναίκας - είναι σχεδόν άριστο.

4.2 Άλλες θεραπευτικές προσεγγίσεις
Η σύγχρονη Ιατρική έχει στη φαρέτρα της και ένα πολύ ισχυρό οπλοστάσιο που συνεπικουρεί τη χειρουργική αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού. Ενδεικτικά αναφέρω την ακτινοθεραπεία, τη χημειοθεραπεία, την ορμονοθεραπεία (αντιοιστρογόνα), μόνες ή σε συνδυασμό μεταξύ τους, ανάλογα με τα ιστολογικά ευρήματα (στάδιο, ορμονικοί υποδοχείς κλπ). Ξανατονίζω στο σημείο αυτό, πως μετά την εγχείρηση η εξωτερική μορφή του μαστού μένει η ίδια στις περισσότερες περιπτώσεις. Αφαιρείται μόνο ένα τμήμα του μαζικού αδένα από το εσωτερικό του μαστού χωρίς να αλλοιώνεται η εξωτερική εμφάνιση. Οι θεραπείες που εφαρμόζονται σήμερα δε συνοδεύονται απαραίτητα από τις παρενέργειες που φοβούνται πολλές γυναίκες (απόπτωση των τριχών, έντονη ναυτία, αδυναμία, διάρροια κλπ). Αλλά αν παρουσιαστούν παρενέργειες, τις περισσότερες φορές εξαφανίζονται σταδιακά μόλις τελειώσει η θεραπεία. Απαραίτητο βέβαια είναι, η αρχική αντιμετώπιση να γίνει από ειδικό χειρουργό ή γυναικολόγο, σε εξειδικευμένο Κέντρο, στο οποίο στη συνέχεια θα μπορέσει η γυναίκα να συνεχίσει τη θεραπεία εάν αυτό κριθεί απαραίτητο. Και πρέπει να διαβεβαιώσουμε τις γυναίκες στις οποίες παρουσιάζεται καρκίνος μαστού, πως η αντιμετώπιση σε τέτοια ελληνικά Κέντρα είναι η ίδια με αντίστοιχα Κέντρα του εξωτερικού, και τα αποτελέσματα είναι εφάμιλλα με των άλλων ανεπτυγμένων κρατών.

5. Πρόγνωση
Ίσως ο πλέον αξιόπιστος δείκτης πρόγνωσης στον καρκίνο του μαστού είναι το μέγεθος του όγκου. Όσο μεγαλύτερο το μέγεθος του όγκου, τόσο αυξάνουν οι πιθανότητες ύπαρξης μεταστάσεων στη μασχάλη και αποτυχίας της θεραπείας. Ενώ σε όγκους μικρότερους από 1 cm η 5/ετής επιβίωση ξεπερνά το 90%, σε όγκους με διάμετρο 2-2,5 cm η 5/ετής επιβίωση περιορίζεται σε 65%. Φαίνεται λοιπόν ξανά η μεγάλη σημασία της πρώιμης διάγνωσης.
Όμως το μέγεθος του όγκου δεν παίζει το μοναδικό ρόλο στην επιβίωση της ασθενούς. Πολλοί άλλοι παράγοντες λαμβάνονται υπόψη, και η ύπαρξη ή η απουσία τους μπορούν να επηρεάσουν την πρόγνωση. Τέτοιοι παράγοντες είναι ο ιστολογικός τύπος του όγκου, η διαφοροποίηση των κυτταρικών στοιχείων του, τα όρια του όγκου (περιγεγραμμένα ή ασαφή όρια), η κυτταρική διήθηση και η διήθηση λεμφαγγείων αιμοφόρων αγγείων, η ύπαρξη απομακρυσμένων μεταστάσεων, καθώς και σύγχρονες γνώσεις, όπως η ύπαρξη ή μη ορμονικών υποδοχέων.

6. Σύγχρονες απόψεις στην αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού αρχικού σταδίου
α) Η διατήρηση του μαστού στη θεραπεία του καρκίνου του μαστού σταδίων Ι και II πρέπει να προτιμάται γιατί τα αποτελέσματα δε διαφέρουν από αυτά της τροποποιημένης ριζικής μαστεκτομής.
β) Ο σκοπός για τη διατήρηση του μαστού είναι η επίτευξη του υψηλού ποσοστού ελέγχου της τοπικής νόσου με επιβίωση ίση προς αυτήν της ριζικής μαστεκτομής, σε συνδυασμό με το μέγιστο δυνατό αισθητικό αποτέλεσμα. Συνήθως συνδυάζεται η χειρουργική αφαίρεση του όγκου και του λεμφογαγγλιακού καθαρισμού της μασχάλης με τη μετεγχειρητική ακτινοθεραπεία.
γ) Οι περισσότερες ασθενείς με μη διηθημένα λεμφογάγγλια αντιμετωπίζονται είτε με εγχείρηση διατήρησης του μαστού είτε με τροποποιημένη ριζική μαστεκτομή. Δυνατή, όμως, είναι η επικουρική χορήγηση χημειοθεραπείας ή ταμοξιφαίνης.

7. Συμπερασματικά
Ο καρκίνος του μαστού είναι μια νόσος δυνητικά θανατηφόρος που, όμως, μπορεί να ιαθεί αν ανακαλυφθεί και αντιμετωπιστεί σωστά από ειδικούς σε αρχικά στάδια. Ιδιαίτερη σημασία προς αυτή την κατεύθυνση έχει η έγκαιρη διάγνωση. Πέρα από την αυτοεξέταση του μαστού, οι γυναίκες συνιστάται να ελέγχονται και από γιατρό. Η Αμερικανική Εταιρία Καρκίνου προτείνει το ακόλουθο σχήμα ελέγχου:

1) Για γυναίκες μετά την εφηβεία, μηνιαία αυτοεξέταση των μαστών.
2) Για γυναίκες 20-40 ετών φυσική εξέταση (από γιατρό) κάθε 3 χρόνια.
3) Για γυναίκες άνω των 40 ετών φυσική εξέταση μια φορά το χρόνο.
4) Μαστογραφία αναφοράς μεταξύ 35-40 ετών.
5) Μαστογραφία κάθε 1-2 χρόνια στις γυναίκες υψηλού κινδύνου και
6) Μαστογραφίες κάθε χρόνο σε γυναίκες άνω των 50 ετών.
Επίσης, ετήσια μαστογραφία συνιστάται σε όλες τις γυναίκες που έχουν εμφανίσει στο παρελθόν καρκίνο του μαστού.
Σπουδαιότητα προληπτικής εξέτασης καρκίνου του μαστού και του τραχήλου της μήτρας.
Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του καρκίνου ( 10 άρθρα )
Άρθρο 9 : Να κάνετε τακτικά εξέταση του τραχηλικού επιχρίσματος. Να συμμετέχετε σε οργανωμένα προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.
Άρθρο 10: Να ελέγχετε τακτικά το στήθος σας. Να συμμετέχετε σε οργανωμένα προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου για τον καρκίνο του μαστού αν είστε πάνω από 50 ετών.