 |
Αλεξιάδου Παρασκευή ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ Εγνατία 125 Θεσ/νίκη Τηλ.: 2310 210629 & 2310 210867 www.dietima.gr info@dietima.gr |
ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ:
Η οστεοπόρωση (πορώδη οστά) είναι μία νόσος που χαρακτηρίζεται από προοδευτική απώλεια της οστικής μάζας του σκελετού, η οποία έχει σαν συνέπεια την ελάττωση της μηχανικής αντοχής των οστών με αποτέλεσμα τα οστά να γίνονται λιγότερα ανθεκτικά και επομένως περισσότερο εύθραυστα. Άρα γίνεται ευκολότερη η πρόκληση καταγμάτων, κάτι που βέβαια έχει σαν επακόλουθα πόνους, παραμορφώσεις, απώλεια της κινητικότητας, ανικανότητα κ.τ.λ. Σε προχωρημένη οστεοπόρωση τα κατάγματα γίνονται χωρίς να ασκηθεί στα οστά σχεδόν καμία δύναμη (αυτόματα κατάγματα).
Μία γυναίκα στις τρεις, άνω των 50 ετών, θα υποστεί ένα οστεοπορωτικό κάταγμα κατά τη διάρκεια της ζωής της, με αποτέλεσμα να προκαλούνται 200.000 τέτοια κατάγματα ανά χρόνο.
ΤΟ ΟΣΤΟ ΕΙΝΑΙ ΖΩΝΤΑΝΟΣ ΙΣΤΟΣ
Δεδομένου ότι η οστεοπόρωση είναι μία πάθηση των οστών, είναι χρήσιμο να μάθουμε πως σχηματίζονται τα οστά. Αντίθετα με την κοινή παραδοχή, τα οστά μας δεν είναι κάτι συμπαγές και σταθερό: το κάθε οστό είναι ένας ζωντανός ιστός που έχει το δικό του μεταβολισμό, δηλαδή διασπάται συνεχώς – απορροφάται είναι ο επιστημονικός όρος – και σχηματίζεται ξανά δηλαδή διαρκώς διασπάται και αναδομείται. Έτσι σε όλη τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου, το φθαρμένο οστό διασπάται και αναπληρώνεται από νέο.
ΚΥΚΛΟΣ ΤΟΥ ΟΣΤΙΚΟΥ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΥ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΗΝ ΗΛΙΚΙΑ
Κατά την παιδική ηλικία, προστίθεται νέο οστό πιο γρήγορα από
ότι απομακρύνεται το φθαρμένο. Έτσι τα οστά αυξάνονται σε μέγεθος και γίνονται βαρύτερα και πυκνότερα. Κατά την εφηβεία η προσθήκη νέου οστού γίνεται ταχύτερα από την απορρόφηση του παλιού, μέχρις ότου επιτευχθεί ή κορυφαία οστική μάζα, κάτι που συμβαίνει περίπου στην ηλικία των 25 – 35 ετών. Συνεπώς κατά τη διάρκεια αυτών των χρόνων, η ικανή σωματική άσκηση και η προσεγμένη καθημερινή διατροφή οδηγούν σε υψηλή οστική μάζα και προστατεύουν από τα κατάγματα που μπορεί να συμβούν στο υπόλοιπο της ζωής. Μετά την ηλικία των 35 ετών τόσο στους άντρες όσο και στις γυναίκες, η απορρόφηση του οστού γίνεται μεγαλύτερη από τον σχηματισμό του νέου, με συνέπεια τη μείωση της οστικής μάζας με το πέρασμα του χρόνου.
Ειδικά οι γυναίκες, αρχίζουν να χάνουν οστό με μεγαλύτερο ρυθμό μετά την εμμηνόπαυση, που συνήθως λαμβάνει χώρα μεταξύ των 45 – 55 ετών. Αυτή η ταχεία απώλεια οστού συμβαίνει λόγω της πτώσης της έκκρισης των οιστρογόνων (ασκούν προστατευτικό ρόλο στον σκελετό), που επέρχεται κατά την εμμηνόπαυση.
ΠΡΟΔΙΑΘΕΣΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ
λευκή φυλή
χαμηλό σωματικό βάρος – λεπτός σκελετός
φύλο (πλήττει κυρίως τις γυναίκες)
εμμηνόπαυση, πριν την ηλικία των 45 ετών
υστερεκτομή, ιδιαίτερα αν έχουν αφαιρεθεί αμφότερες οι ωοθήκες, επίσης πριν την ηλικία των 45 ετών
διακοπή της περιόδου για κάποιο χρονικό διάστημα για λόγους εκτός της κύησης, π.χ. Παρατεταμένη ασιτία ή υπερβολική σωματική άσκηση
λήψη υψηλών δόσεων ή επί μακρό χρονικό διάστημα, κορτικοστεροειδών
οικογενειακό ιστορικό, σε πρώτου βαθμού συγγενείς
κάπνισμα – υπερβολική κατανάλωση αλκοόλης
ανεπαρκής ή υπερβολική σωματική άσκηση
παρουσία άλλων παθολογικών καταστάσεων (υπερθυρεοειδισμός, υπερπαραθυρεοειδισμός, διαβήτης, ορισμένες διαταραχές της νεφρικής και ηπατικής λειτουργίας και το σύνδρομο Cushing)
καθημερινή διατροφή χαμηλή σε ασβέστιο και βιταμίνη D
άλλοι διατροφικοί παράγοντες (πρωτεΐνη, λακτόζη, αλάτι, οξαλικά άλατα, φυτική ίνα).
ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ.
Η πρόληψη ως γνωστών είναι καλύτερη από τη θεραπεία. Υπάρχουν τρεις βασικοί κανόνες που σίγουρα βοηθούν ή προλαμβάνουν την οστεοπόρωση: η πλούσια σε ασβέστιο διατροφή, η προσοχή σε ορισμένους διατροφικούς παράγοντες και η τακτική σωματική άσκηση.
Ο ρόλος του ασβεστίου
Το ασβέστιο (Ca) είναι απαραίτητο συστατικό των οστών. Η επαρκής καθημερινή πρόσληψή του είναι απαραίτητη τόσο για τη φυσιολογική ανάπτυξη του σκελετού όσο και για την επίτευξη της κορυφαίας οστικής μάζας σε νεαρή ηλικία. Σε μεγαλύτερες ηλικίες, οι απαιτήσεις σε ασβέστιο μειώνονται αλλά στα ηλικιωμένα άτομα αυξάνονται εκ νέου, διότι η απορρόφηση του ασβεστίου από το έντερο μειώνεται.
Γενικά κάθε ενήλικας πρέπει να προσλαμβάνει πάνω από 800 mg ανά ημέρα. Η συνιστώμενη ημερήσια παροχή για παιδιά είναι περίπου 800 mg, για έφηβους, εγκυμονούσες, θηλάζουσες και υπερήλικες είναι περίπου 1200 mg ενώ για γυναίκες σε εμμηνόπαυση είναι περίπου 1500 mg.
Για να ικανοποιήσουμε αυτές τις απαιτήσεις θα πρέπει να καταναλώνουμε γαλακτοκομικά προϊόντα (γάλα, γιαούρτι - χαμηλής λιποπεριεκτικότητας, σκληρά τυριά) τα οποία είναι η πλουσιότερη πηγή ασβεστίου και από άποψη βιοδιαθεσιμότητας. Εξαίρετη πηγή αποτελούν επίσης τα ψάρια που καταναλώνονται με το κόκαλο (σαρδέλες).
Προσοχή θα πρέπει να δοθεί σε άτομα με δυσανεξία στη λακτόζη, τα οποία δεν μπορούν να καταναλώσουν το γάλα λόγω έλλειψης της λακτάσης – ένζυμο που διασπά τη λακτόζη του γάλατος. Σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να καταναλωθούν συγκεκριμένα προϊόντα ελεύθερα λακτόζης.
Άλλοι διατροφικοί παράγοντες
Διάφορα συστατικά των τροφών μπορούν να επηρεάσουν ενδογενώς – θετικά ή αρνητικά - την απορρόφηση του ασβεστίου. Συγκεκριμένα τρόφιμα πλούσια σε βιταμίνη D (κρόκος αυγού, ψάρια, συκώτι) και σε λακτόζη (γάλα) ενισχύουν την απορρόφησή του ενώ τρόφιμα πλούσια σε οξαλικά (σπανάκι, παντζάρια, τσάι, κακάο) ή σε φυτική ίνα (δημητριακά ολικής αλέσεως, φρούτα, λαχανικά) δημιουργούν αδιάλυτα σύμπλοκα που δεν μπορούν να απορροφηθούν από το έντερο. Επίσης η δίαιτα που είναι πλούσια σε πρωτεΐνη αυξάνει την αποβολή του ασβεστίου στα ούρα και την ίδια επίδραση ασκεί η υπερκατανάλωση νατρίου (αλάτι).
Τακτική σωματική άσκηση
Τα οστά είναι ζωντανοί ιστοί και επομένως ανταποκρίνονται στην άσκηση με το να γίνονται πιο ισχυρά και ανθεκτικά. Ο τύπος της άσκησης που ενδείκνυται είναι αυτός με αντιστάσεις (άρση βαρών) και υποβοηθά το περπάτημα και το jogging, αλλά όχι η κολύμβηση. Αυτού του τύπου η άσκηση πρέπει να γίνεται με προσοχή και παρακολούθηση σε νεαρές ηλικίες, διότι η υπερβολική δραστηριότητα, όπως έχει αποδειχθεί από έρευνες είναι δυνατόν να προκαλέσει αμμηνόροια. Σε μεγαλύτερες ηλικίες η άσκηση συνεισφέρει στη διατήρηση της οστικής μάζας.
Επίσης βοηθά τους ηλικιωμένους ανθρώπους στη βελτίωση της μυικής λειτουργίας, της ευελιξίας, της ισορροπίας και της κινητικότητας.
Όλες οι άνωθεν οδηγίες αφορούν στον γενικότερο πληθυσμό. Εξυπακούεται ότι η θεραπευτική αγωγή (καθημερινό διαιτολόγιο, φαρμακευτική αγωγή, σωματική άσκηση), πρέπει πάντα να εξατομικεύεται και να εφαρμόζεται κάτω από παρακολούθηση.
Συμπερασματικά, η οστεοπόρωση δεν μπορεί να προληφθεί πλήρως, εφόσον όμως ενημερωθείτε και κάνετε μερικές απλές αλλαγές στην διατροφή και τον τρόπο ζωής, είναι εφικτό να ελαττώσετε τις πιθανότητες να αναπτύξετε τη νόσο και να βοηθήσετε να επιβραδυνθεί η ελάττωση της οστικής μάζας. Αυτό προσλαμβάνει ιδιαίτερη σημασία αφού σήμερα προσδοκούμε ένα μακρύτερο και καλύτερο βίο.
Αλεξιάδου Παρασκευή
Διαιτολόγος, πτυχιούχος του τμήματος Διατροφής της σχολής Τεχνολογίας Τροφίμων και Διατροφής του Α.Τ.Ε.Ι Θεσσαλονίκης